Sanktuarium w Gietrzwałdzie – przewodnik po nieoczywistych ciekawostkach

Objawienia Maryjne Gietrzwałd 

Objawienia Matki Bożej w Gietrzwałdzie w 1877 roku stały się jednym z najważniejszych wydarzeń religijnych w historii Polski. Od 27 czerwca do 16 września, w ciągu 80 dni, Maryja ukazała się dwóm dziewczynkom aż 160 razy, przekazując im swoje przesłanie i zachęcając do modlitwy różańcowej, która od 24 lipca była odmawiana trzy razy dziennie – wtedy też trzy razy dziennie następowały objawienia.

Sanktuarium Gietrzwałd – co oznaczają płócienka w Gietrzwałdzie? 

Jednym z niezwykłych znaków związanych z objawieniami było płótno. 3 lipca 1877 roku Matka Boża poleciła, aby rozłożyć je u swoich stóp – chorzy, którzy go dotkną i pomodlą się, mieli doznawać uzdrowień. Początkowo zawieszono je na klonie, by mogli je dotykać pielgrzymi, jednak Maryja wyraźnie zaznaczyła, że powinno leżeć na ziemi. 24 lipca odpowiedziała także na pytanie wizjonerek o wodę – wierni mogli ją trzymać w czasie objawień, aby została pobłogosławiona, jednak pod krzyżem wystarczyć miało samo płótno.

Gietrzwałd przewodnik – co się stało z klonem w Gietrzwałdzie?

Sam klon, na którym objawiła się Matka, nie przetrwał długo – 7 lipca 1888 roku nad Gietrzwałdem przeszła gwałtowna burza i drzewo runęło. W ciągu pół godziny ludzie rozebrali je na kawałki, pragnąc zatrzymać dla siebie świętą pamiątkę. Fragment klonu do dziś znajduje się w gablocie kapliczki objawień.

Ile osób pielgrzymowało do Gietrzwałdu w czasie objawień? 

Skalę pielgrzymek obrazuje fakt, że 15 sierpnia 1877 roku w pobliskim Biesalu, na najbliższej stacji kolejowej, sprzedano aż 5 tysięcy biletów dla wracających z Gietrzwałdu pielgrzymów.

Stosunek władz pruskich do objawień w Gietrzwałdzie 

Objawieniom towarzyszyły również trudności i prześladowania ze strony władz pruskich. Proboszcz Augustyn Weichsel w latach 1877–1883 aż 70 razy stawał przed sądem lub policją. 12 listopada 1877 roku odmówił zeznań przeciwko innym kapłanom pomagającym mu w Gietrzwałdzie i za karę trafił na 5 dni do więzienia w olsztyńskiej Wysokiej Bramie. Uwolniono go dopiero po masowym, niemym proteście parafian, którzy dzień i noc czuwali pod murami więzienia. Powrót księdza do Gietrzwałdu miał uroczysty charakter – wraz z wiernymi pieszo przemierzył drogę, śpiewając polskie pieśni i modląc się.

Barbara Samulowska – wizjonerka z Gietrzwałdu 

Barbara Samulowska, jedna z wizjonerek, wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia (Szarytek). Przyjęła imię Stanisława. Przeżyła 85 lat, z czego aż 66 w zakonie i 55 w Gwatemali, gdzie zmarła w 1950 roku. Po wyjeździe za granicę tylko raz spotkała się z rodziną – po niemal 40 latach, w 1923 roku, w klasztorze w Chełmnie. Choć dzieliły ich tysiące kilometrów, prowadziła z najbliższymi regularną korespondencję. W Gwatemali pełniła ważną rolę – jako dyrektorka nowicjatu nazywała swoje podopieczne ciepło „moje malutkie”.

Habit Sióstr Miłosierdzia – popularnie nazywanych Szarytkami – tradycyjnie był koloru niebieskiego lub szarego. Ich charakterystycznym elementem ubioru był biały czepek, zwany kornetem, który zamykany był przez tzw. „róg” (coroza). Ten rozpoznawalny strój na trwałe zapisał się w ikonografii zgromadzenia.

Od kiedy jest kościół w Gietrzwałdzie? 

Najpierw w Gietrzwałdzie wzniesiono drewnianą kaplicę. Prawdopodobnie w tym samym okresie utworzono także parafię. Pierwszym znanym proboszczem był Jan Sternchen, pełniący tę funkcję w latach 1405–1409. Podczas wojny polsko-krzyżackiej z lat 1410–1414 zarówno wieś, jak i kaplica zostały zniszczone. W XV wieku na kamiennej podmurówce powstał murowany, jednonawowy kościół gotycki. Świątynię tę 31 marca 1500 roku konsekrował pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny sufragan warmiński, biskup Jan Wilde.

Kościół był wielokrotnie przebudowywany: pod koniec XVI wieku zyskał formę renesansową, w epoce baroku otrzymał nowe ołtarze, w 1790 r. biskup Ignacy Krasicki nadał mu dodatkowe wezwania (świętego Jana Ewangelisty i świętych Apostołów Piotra i Pawła), a w XIX wieku proboszcz Józef Jordan przeprowadził rozbudowę i wzmocnił jego konstrukcję.

Obecny wygląd kościół uzyskał za probostwa ks. Augustyna Weichsela (1869–1909). W latach 1878–1884, według projektu Arnolda Güldenpfenniga, rozbudowano go w stylu neogotyckim, łącząc z częścią gotycką. Powstała nawa poprzeczna z emporami, prezbiterium z kryptą, a całość zyskała formę krzyża rzymskiego. Drewnianą część wieży zastąpiono ceglaną z neogotyckim zwieńczeniem, dach pokryto dachówką, a wieżę – blachą.

Malowidła w kościele w Gietrzwałdzie 

Wnętrze kościoła w Gietrzwałdzie zdobią polichromie z różnych epok. Najstarsza gotycka nie zachowała się, barokowa była częściowo ornamentalna i fragment jej dekoracji przetrwał na stropie starej części świątyni. Najcenniejsza jest neogotycka polichromia autorstwa Justyna Bornowskiego (ok. 1900), bogata w treści teologiczne i związana z objawieniami, zarówno w starej jak i nowej części kościoła. Na stropie starszej części kościoła namalowano scenę objawień. Maryja z Dzieciątkiem ukazana jest na tronie ozdobionym perłami, z koroną na głowie. Całą postać otacza jasna, podłużna mandorla, umieszczona na tle dekoracji z liści klonu, w otoczeniu pięciu aniołów i ujęta w architektoniczne obramienie. Na dwóch bocznych obrzeżach stropu wśród iluzyjnej arkady architektonicznej widać rząd 28 świętych: kobiet – po lewej i mężczyzn – po prawej.

Po II wojnie światowej kanonicy laterańscy wykonali nową polichromię w części dobudowanej, ukazując sceny biblijne, apokryficzne i różańcowe, a także obrazy związane z objawieniami w Gietrzwałdzie. Jedna przedstawia Matkę Bożą na klonie i klęczące przed nią cztery wizjonerki, druga źródełko i uzdrowienia. W 1976 r. malarz Józef Wawrzyński odnowił dekoracje, nadając im intensywniejsze barwy i dodając nowy ornament zamiast Drogi Krzyżowej.

Magda, przewodnik turystyczny po Gietrzwałdzie dla pielgrzymek i nie tylko