Datę bitwy pod Grunwaldem zna każdy Polak. Jedna z największych bitew średniowiecznej Europy przez setki lat stanowiła dowód siły oręża polskiego i symbol zwycięstwa Polaków nad Państwem Zakonu Krzyżackiego, z którego potem wyrosło Państwo Pruskie, biorące udział w rozbiorach Polski.

W historiografii polskiej bitwa, która odbyła się 15. lipca 1410 roku między wojskami polsko-litewskimi a krzyżackimi, znana jest jako bitwa pod Grunwaldem (Grünfelde – Zielone Pole), natomiast w przekazach krzyżackich, a potem niemieckich o tej samej bitwie mówi się jako o bitwie pod Tannenbergiem (dziś Stębark, w tłumaczeniu „Jodłowa Góra”).

Bitwa grunwaldzka szczególnie w wieku XIX stanowiła symbol zwycięstwa „narodu” i oręża polskiego nad wrogim Państwem Zakonu Krzyżackiego, którego spadkobiercą nad Morzem Bałtyckim było państwo pruskie. Królestwo Pruskie, niejako kontynuując politykę imperialną  krzyżaków, wspólnie z Rosją i Austrią dokonało w XVIII w. rozbioru Polski. Stąd w XIX w. zwycięstwo grunwaldzie nabrało szczególnego znaczenia – budowało morale i dawało nadzieję Polakom na odzyskanie niepodległości. „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza czy „Bitwa pod Grunwaldem” Jana Matejki wspominały zwycięstwo grunwaldzkie i miały znaczenie symboliczne.

Z kolei Niemcy zbudowali mit tzw. II bitwy pod Tannenbergiem, czyli zwycięstwa wojsk niemieckich nad rosyjskimi w sierpniu 1914 roku. Krwawa II bitwa pod Tannenbergiem miała być odwetem za średniowieczną przegraną Germanów ze Słowianami. Pod Hohensteinem (dziś Olsztynek) w latach 20-tych XX wieku zbudowano potężny pomnik zwycięstwa Tannenberg-Denkmal, upamiętniający ten historyczny rewanż. W 1934 roku złożono tam ciało Paula von Hindeburga, naczelnego wodza z 1914 roku, późniejszego prezydenta Niemiec. Miejsce to było głównym celem niemieckich wycieczek, jakie przyjeżdżały do Prus Wschodnich. Pomnik częściowo został wysadzony już przez hitlerowców, a ostatecznego zniszczenia dokonano po 1945 roku. Kamienie ze zburzonego założenia Tannenberg-Denkmal zostały użyte m.in. do budowy Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej w Olsztynie. Jeden z lwów, które strzegły Mauzoleum Hindenburga dziś stoi na rynku obok ratusza w Olsztynku.

Czy wiesz, że? Ciekawostki grunwaldzkie

• Jeśli chodzi o bitwę pod Grunwaldem to jesteśmy pewni tylko trzech rzeczy – tego, że bitwa miała miejsce, że odbyła się 15. lipca i że wojska polsko-litewskie zwyciężyły.
• Bitwa pod Grunwaldem była najważniejszym wydarzeniem tzw. Wielkiej Wojny z Zakonem Krzyżackim (1409-1411). Celem wojny było odzyskanie utraconych na rzecz Zakonu ziem – przede wszystkim ważnego strategicznie Pomorza Gdańskiego (zajętego przez Krzyżaków w 1308 roku) oraz Żmudzi zdobytej na Litwinach.
• W bitwie grunwaldzkiej po stronie polsko-litewskiej wzięło udział około 30 tys. wojowników, natomiast wojska krzyżackie liczyły około 20 tys. osób.
• W bitwie wzięło udział około 250 braci zakonnych, z czego ponad 200 poległo. Pozostali uciekli do Malborka. Żaden z braci zakonnych nie dostał się do niewoli.
• Ciało wielkiego mistrza Ulricha von Jungingen, który poległ w bitwie, zostało zidentyfikowane w dzień po bitwie przez jego najbliższego sługę, pokojowca Staszka z Bolemina. Z wielkimi honorami zostało odtransportowane na wozie okrytym purpurą do Malborka. Pogrzeb odbył się już 19 lipca.
• Szacuje się, że w czasie bitwy poległo około 8 tys. wojowników. Znakomitszych rycerzy z obydwu stron pochowano w kościele w Stębarku – do dnia dzisiejszego nie odnaleziono ich szczątków. Szczątki kilkuset osób odnaleziono na terenie kaplicy pobitewnej.
• Ciała poległych zostały „obdarte” ze wszystkiego, co cenne. Uzbrojenie stanowiło łup wojenny. Dlatego na Polach Grunwaldzkich archeolodzy odnaleźli jedynie szczątkowe ślady po bitwie w postaci np. pojedynczych grotów od kuszy.
• W czasie bitwy jeden z rycerzy najemnych wojsk zakonnych Lupold von Kükeritz z Miśni wezwał do pojedynku Władysława Jagiełłę. Kükeritz nie wiedział, że pojedynkuje się z królem Polski – zaatakował po prostu najbardziej wyróżniającego się rycerza z grupy, licząc na bogaty łup. Władysław ranił przeciwnika, dobił go jednak sekretarz królewski Zbigniew Oleśnicki, który gdy miał został biskupem musiał się tłumaczyć z „przelania krwi”.
• W 1411 roku kolejny wielki mistrz krzyżacki Henryk von Plauen postawił „na pobojowisku” kaplicę ku czci poległych tu wojowników z obu stron. Dziś możemy oglądać jej ruiny.
• Tzw. Kamień Jagiełłowy,  z którym związane były liczne legendy, w 1901 roku został przemianowany na kamień Ulricha von Jungingena, a napis na kamieniu głosił „W walce o niemieckie istnienie i niemieckie prawo poległ tutaj Wielki Mistrz Ulrich von Jungingen dnia 15 lipca 1410 roku śmiercią bohatera”. Kiedy Grunwald zmienił przynależność państwową w 1945 roku kamień powtórnie został Jagiełłowym.
• Tzw. Kopiec Jagiełły został usypany przez harcerzy w 1959 roku. W wyniku ulewnych deszczów kopiec jednak „spłynął”. Został nadsypany przez budowniczych całego założenia pomnikowego w 1960 roku.
• W Krakowie w 1910 roku stanął na rocznicę 500-lecia bitwy tzw. Pomnik Jagiełły. Inicjatorem budowy krakowskiego pomnika grunwaldzkiego, bo tak go nazywano, był Jan Ignacy Paderewski, znany kompozytor i pianista. Władze pruskie z oczywistych względów nie zgodziły się na postawienie pomnika na Polach Grunwaldzkich. Paderewski zwrócił się więc do drugiego zaborcy – władz austriackich. Austriacy zgodzili się na budowę pomnika w Krakowie, pod warunkiem nazwania go pomnikiem Władysława Jagiełły, a nie pomnikiem grunwaldzkim. Dopatrzono się związków dwóch z czterech żon Jagiełły z Habsburgami i to oficjalnie zadecydowało o wydaniu zgody na pomnik polskiego króla.
• Granit do budowy krakowskiego pomnika grunwaldzkiego został sprowadzony ze Szwecji. W Szczecinie został jednak „zatrzymany” przez Prusaków ponieważ doczytano, że kamienie miały być marmurowe, a są granitowe. Po wielu wyjaśnieniach kamienie ruszyły wreszcie do Krakowa, z tym, że przez Niemcy, Austrię, Czechy… Zamiast dwa dni, kamienie podróżowały koleją 2 tygodnie. Zdążono jednak z budową na czas.
• Pomnik krakowski został zniszczony przez hitlerowców. Kamienie z pomnika miały być utopione w Wiśle. Polacy, którzy zostali do tego zadania skierowani, ukryli je jednak w krakowskich ogrodach miejskich, dzięki czemu udało się je uratować. Ocalałe fragmenty cokołu pomnika dziś możemy oglądać na Polach Grunwaldzkich. Zostały przetransportowane olsztyńskimi PKS-ami, które wracały puste  z południa Polski.
• Słynny most pontonowy, przez który przeprawiło się wojsko polskie przez Wisłę pod Czerwińskiem, został zbudowany pod Kozienicami przez mistrza Jarosława. Był pierwszą tego typu konstrukcją w Polsce.
• Gdyby wojska polsko-litewskie miały podążać pod Malbork jedną drogą – ciągnęłyby się na odległość około 100 km. Prawdopodobnie wojownicy poruszali się kilkoma równoległymi drogami.
• W 1940 r. władze okupacyjne w Generalnej Guberni wydały znaczek pocztowy, na którym jako przykład „niemieckiej” architektury średniowiecznej widniał kościół Matki Boskiej Zwycięskiej, ufundowany przez Władysława Jagiełłę w podziękowaniu za pobicie Krzyżaków. 🙂