Od średniowiecza na obszarze pomiędzy dolnym biegiem Wisły a dolnym biegiem Niemna starano się wytyczać, przygotowywać i wykorzystywać szlaki wodne – szlaki biegnące rzekami, jeziorami i Zalewem  Wiślanym – oczywiście w ich naturalnej postaci. Istniała bowiem potrzeba taniego i masowego transportu – a takim był transport wodny. Przewożono głównie drewno, zboże, smołę, śledzie itd. Drogi wodne były jednak trudne do przebycia w krótkim czasie – przewóz towarów do takich portów jak Elbląg, Królewiec czy Braniewo trwał zbyt długo. Dla ułatwienia i skrócenia tras zaczęto budować sztuczne kanały.

Fot. W drodze ze Starych Jabłonek do Ostródy.

Pierwszym takim odcinkiem wybudowanym w państwie krzyżackim był Kanał Dobrzycki (Weinsdorfski). Wykonano go w latach 1331-1334, a połączył on Jeziorak z Jeziorem Ewingi i umożliwił miastu Zalewo szerszy kontakt ze światem (Zalewo – Kanał Dobrzycki – Jeziorak – rzeka Iławka – Drwęca – Wisła – Bałtyk). Istnieje on do dziś, a po wybudowaniu Kanału Elbląskiego został pogłębiony (sam Kanał Elbląski z racji innowacyjności i unikatowości zastosowanych przy jego budowie i funkcjonowaniu rozwiązań zasługuje na oddzielny opis).

Fot. Rzeka Elbląg, Kanał Jegliński.

Sztuczne cieki wodne, rowy i przekopy powstające w średniowieczu służyły także zapewnieniu wody w fosach miast (malborska Młynówka, kanały w Pasłęku). Dostarczały wodę do napędzania młynów i wodę do celów spożywczych. Przykładem może być tzw. Kanał Kopernika biegnący z rzeki Baudy przez Frombork do Zalewu Wiślanego (ponad 5 km długości). Kanał Kopernika powstał  na długo przed narodzinami wielkiego astronoma i napędzał młyn we Fromborku. W latach 1571-1572 w miejscu po młynie powstała wieża wodna dostarczająca wodę na wzgórze katedralne. Konstrukcja zaprojektowana  i zbudowana  przez mistrza Handla była drugim takim po Augsburgu obiektem w Europie.

W 1379 roku na czele ekspedycji badającej możliwości transportu wodnego z Wielkich Jezior Mazurskich do Bałtyku stanął sam Wielki Mistrz Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie Winrych von Kniprode. Wyprawa osiągnęła swój cel – dopłynęła do Malborka. Z Rynu przez Jezioro Ryńskie, Tałty, Śniardwy, Białoławki, Kociołek, Roś, rzekę Pisę, Narew i Wisłę dziś także możemy dostać się do Morza Bałtyckiego. Ale możemy też krócej – poprzez powstały w XIX w. Kanał Jegliński. Kanał pochodzi z lat 1845-49 i łączy bezpośrednio Seksty i Roś. Płynąc nim na południe pokonujemy różnicę poziomów, co jest możliwe gdyż zaraz na początku kanału lądujemy w komorze śluzy Karwik, gdzie jesteśmy opuszczani ok. 1 m do wysokości tafli Jeziora Roś.

Fot. Kanał Kula, Kanał Tałcki.

Z kanałów starszych od Jeglińskiego wymienić można Kanał Brożajecki powstały jeszcze w pierwszej połowie osiemnastego wieku, a łączący rzekę Gołdapę z Węgorapą. W tej chwili kanałem przepływa większość wody Gołdapy, a stare jej ujście straciło na znaczeniu.

W grupie najważniejszych kanałów na Mazurach znajdują się te łączące Jezioro Tałty z Jeziorem Niegocin (poprzez j. Jagodne i Boczne). I tak powstałe między rokiem 1764 a 1765 kanały: Tałcki, Lelecki, Mioduński, Szymoński i Kula wraz z Kanałem Łuczańskim także z 1765 roku (między jeziorami Niegocin i Kisajno) spowodowały, że powstał wygodny szlak wodny z północy na południe o długości ponad 80 km. Cała sieć szlaków wodnych Krainy Wielkich Jezior wynosi ponad 150km.

XIX wiek to czas, gdy coraz większe znaczenie ma dla regionu ruch turystyczny. Zaczynają kursować statki pasażerskie, powstają przystanie dla jachtów, łodzi, kajaków. Wiek XX to dalszy rozwój infrastruktury hydrotechnicznej i bazy pobytowej w regionie.