11 lipca 1920 roku na terenie części Prus Wschodnich odbył się plebiscyt, w którym mieszkańcy mieli zdecydować za przynależnością tych ziem do państwa niemieckiego lub polskiego. Plebiscyt był wynikiem przegranej przez Niemcy I wojny światowej oraz odradzania się po latach zaborów Polski. Prusy Wschodnie będące częścią Niemiec stanowiły sporny teren – mieszkała tu ludność polskojęzyczna, a Warmia przed pierwszym rozbiorem przez ponad 300 lat należała do Polski. O losie tych ziem mieli zdecydować mieszkańcy. W tym roku obchodzimy okrągłą 100-tną rocznicę tego ważnego głosowania. Niewątpliwie jest to jedno z ważniejszych wydarzeń w dziejach regionu.

Na tydzień przed oficjalnymi obchodami 100-tnej rocznicy tego wydarzenia zapraszamy Was na wycieczkę śladami plebiscytu 1920 roku w Olsztynie. Wycieczka odbywa się w formule „free walking tour” – oznacza to, że na koniec spaceru to Ty decydujesz, jaką kwotą chcesz nas wynagrodzić za pracę przewodnicką. Wycieczka dedykowana jest turystom indywidualnym.

Data: 5 lipca (niedziela), godz. 10.00
Miejsce startu: Park Jakubowo, pod Pomnikiem Bohaterom Walki o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne Warmii i Mazur.
Zakończenie: Dom Gazety Olsztyńskiej na Targu Rybnym na Starym Mieście. Można płynnie przejść na kawę i ciasto 🙂
Czas trwania: ok. 3 godziny, do przejścia ok. 3,5 km

Trasa
1. Park Jakubowo – miejsce, gdzie w latach 1928-1945 stał tzw. Pomnik Plebiscytowy – wzniesiony na pamiątkę wygranego przez Niemców plebiscytu (od 1972 r. stoi tu Pomnik Bohaterom Walki o Wyzwolenie Narodowe i Społeczne Warmii i Mazur).
2. Pomnik Bogumiła Linki na dawnym cmentarzu ewangelickim, przy obecnej cerkwi prawosławnej.
3. Dom Polski – siedziba Mazurskiego Komitetu Plebiscytowego. W latach 1920-1939 mieściło się tu wiele instytucji działających na rzecz Polski i polskości.
4. Konsulat Rzeczpospolitej Polskiej, działający w latach 1920-1939, występujący w obronie prześladowanych przez Niemców Warmiaków i Mazurów.
5. Rejencja – siedziba Komisji Międzysojuszniczej, która miała czuwać nad prawidłowym przebiegiem plebiscytu.
6. Teatr Der Treudanktheather (obecnie Teatr im. Stefana Jaracza) – otwarty jako dar wdzięczności dla narodu niemieckiego za wygrany plebiscyt.
7. Dom Gazety Olsztyńskiej – Gazeta Olsztyńska miała bardzo duże znaczenie dla podtrzymywania polskości w Olsztynie i w regionie.

Czy wiesz, że?

W plebiscycie 1920 roku za Prusami Wschodnimi głosowało 363 tys. osób, na Polskę oddano jedynie 19 860 głosów. W Olsztynie za Polską głosowały 342 osoby.
Pomnik plebiscytowy w Olsztynie został zbudowany dla uczczenia niemieckiego zwycięstwa w plebiscycie na Warmii i Mazurach. Głosowano w 11 powiatach – tyle też kolumn miał pomnik. Na każdej z nich widniała nazwa miasta – siedziby powiatu plebiscytowego.
Dom Polski został utworzony w hotelu. Pierwsza jego nazwa brzmiała „Reichshof”. Hotel wielokrotnie zmieniał właścicieli i nazwy. Funkcjonował jako Centralhotel, International, Concordia. W 1968 roku budynek przekazano na siedzibę Ośrodka Badań Naukowych, który mieści się tutaj do dziś.
Bogumił Linka był jednym z działaczy polskich. Linka został pobity w styczniu 1920 r. na zebraniu w Szczytnie przez bojówki niemieckie. Po przewiezieniu do Olsztyna, zmarł w szpitalu.
Treudanktheather tłumaczymy jako „w podzięce za wierność”. Pierwszą sztuką wystawioną na deskach olsztyńskiego teatru w 1925 roku był „Faust” Goethego. Podczas uroczystości otwarcia teatru padła deklaracja, że z jego sceny nigdy nie padnie polskie słowo.
W Domu Gazety Olsztyńskiej mieściła się drukarnia i redakcja gazety, księgarnia polska oraz mieszkanie Seweryna Pieniężnego (Pieniężni byli jednymi z założycieli i właścicieli gazety). Dom Pieniężnych był gościnny i otwarty dla każdego.